اختلال لالي انتخابي (selective mutism) نوع خاصي از اختلال اضطراب است كه مشخصه عمده ي آن ناتواني پايدار براي صحبت كردن در موقعيت هاي اجتماعي (مانند مدرسه، يا در حضور هم‌بازي ها) است، اين اختلال معمولاً در كودكي شروع شده و در صورت عدم درمان و توجه لازم، مي تواند تا بزرگسالي نيز ادامه يابد.

لالي انتخابي با پيشرفت آموزشي يا شغلي يا ارتباط اجتماعي تداخل مي يابد و براي تشخيص آن، بايد اين حالت ظرف يك ماه تداوم يابد و تنها به ماه اول مدرسه (زيرا در اين دوره اكثر كودكان خجالت مي كشند و از اين رو تمايلي به صحبت كردن ندارند) اكتفا نگردد.

لالي انتخابي چيست
درصورتي كه ناتواني افراد در صحبت كردن تنها به دليل عدم شناخت يا بلد نبودن زبان گفتاري مورد نياز در آن موقعيت اجتماعي است نبايد به عنوان لالي انتخابي تشخيص داده شود. همچنين، اگر اختلال با خجالت ارتباط بيشتري داشته باشد نبايد احتمال وجود لالي انتخابي را داد.

علاوه بر اين در صورت مشاهده اسكيزوفرني يا ديگر اختلالات روان پريش رخ دهد نيز نبايد به عنوان اختلال لالي انتخابي تشخيص داده شود. در عوض، با ارتباط از طريق بيان هاي كلامي استاندارد (گفتار درماني)، كودكان داراي اين اختلال ممكن است بتوانند با اشارات، صداكشي هاي همزمان، كوتاه يا تك هجايي يا با تغيير صدا ارتباط برقرار كنند.

اختلال لالي انتخابي
اختلالات مرتبط با اختلال لالي انتخابي
مشخصه هاي مرتبط لالي انتخابي ممكن است شامل كمرويي پيش رونده، ترس از خجالت در اجتماع، گوشه گيري و عقب نشيني اجتماعي، چسبيدن به ديگران، صفات وسواسي گونه، منفي گرايي، قشقرق هاي وحشتناك، نشان دادن رفتار كنترل كننده يا نافرماني به ويژه در خانه باشد.

امكان اختلال شديد در كاركرد اجتماعي و تحصيلي وجود دارد. مورد تمسخرگرفته شدن، سرزنش و مقصر شناخته شدن توسط همسالان نيز در اين شرايط متداول است. اگرچه كودكان با اين اختلال عموماً داراي مهارت هاي نرمال زبان هستند اما ممكن است گاهاً با اختلال ارتباطي (اختلال واج شناختي، اختلال زبان فراگير، اختلال زبان بياني دريافتي تركيبي) يا شرايط ناشي از گذراندن دوره پزشكي عمومي ناشي از نابهنجاري ها در گفتار مرتبط شود.

اختلالات اضطرابي (بالاخص فوبياي اجتماعي)، عقب ماندگي ذهني، معالجات بيمارستاني يا محرك هاي مفرط تنش زاي روانشناختي ممكن است در بروز اين اختلال نقش داشته باشند. كودكان مهاجري كه در تسلط به زبان رسمي كشور جديد ميزبان ناآشنا يا ضعيف باشند ممكن است از صحبت با غريبه ها در محيط هاي جديد ممانعت كنند (كه اين حالت به معني لالي انتخابي نيست).

به نظر مي رسد كه لالي انتخابي اختلالي كمياب باشد كه در كمتر از پنج صدم كودكان حاضر در شرايط تحصيلي عمومي يافت مي شود. لالي انتخابي در دختران نسبت به پسران اندكي متداول تر است و بيش تر ديده مي شود.

علائم خاص لالي انتخابي
ناتواني مداوم در صحبت كردن در موقعيت هاي اجتماعي خاصي كه لازمه حضور در آن موقعيت صحبت كردن برخلاف ديگر موقعيت ها است (مانند كلاس درس، يا در مهماني).
اين مشكل با پيشرفت شغلي يا آموزشي يا با ارتباط اجتماعي تداخل شديدي دارد. به عبارتي ديگر، شخص از تحصيل بازمي ماند (يا بي ميل مي شود) نمي توانند در راستاي شغل موردنظر خود پيش روند يا در برقراري ارتباطات اجتماعي خوب با دوستان يا دوستان يا افراد مهم ديگري ضعف دارند و به طور كلي طرد مي شود.
طول اين اختلال دست كم يك ماه مي باشد (و به ماه نخست مدرسه رفتن محدود نيست).
ناتواني در صحبت كردن به دليل بي اطلاعي، دشواري زبان گفتاري مورد نظر در موقعيت اجتماعي نيست.
اختلال ارتباطي (لكنت زبان) توصيف بهتر اين اختلال نيست و منحصراً در طي دوره هاي اختلال رشدي فراگير، اسكيزوفرني يا ديگر اختلالات روان پريشي رخ نمي دهد.
نشانه ها بر اساس ويراست پنجم راهنماي تشخيصي و اماري اختلالات رواني انجمن روان شناسي آمريكا DSM-5 آورده شده اند.

راه هاي درمان لالي انتخابي
برنامه درماني اختلال لالي انتخابي كودك و والدين را درگير مي كند و از راهبردهاي مبتني بر شواهد خاصي استفاده مي كند تا به كودك آموزش دهد كه چگونه اضطراب خود را در پيش دبستاني/مدرسه و در جمع مديريت كند، بنابراين آن ها را قادر مي سازد از برقراري ارتباط لذت ببرند و دوران كودكي كم اضطراب را تجربه كنند.

بسياري از كودكاني كه با آنها كار مي كنيم مشكلات ديگري نيز دارند، مانند مسائل رفتاري در خانه، مسائل مربوط به عزت نفس، تنظيم احساسات، فوبيا، مسائل مربوط به دستشويي و خوردن، اختلال طيف اوتيسم (ASD)، مشكلات يادگيري، مشكلات گفتاري و زباني (جدا از لالي انتخابي) و مشكلات مهارت هاي اجتماعي. هر يك از اين مسائل را مي توان به عنوان بخشي از برنامه كلي درمان، ارزيابي و هدف قرار داد.

بهترين درمان براي لالي انتخابي چيست؟
بيشترين درمان موفق براي لالي انتخابي، درمان شناختي رفتاري است. رويكردهاي رفتاردرماني، از جمله مواجهه تدريجي، مديريت احتمالي، شكل دهي متوالي، و محو شدن محرك، در درمان اضطراب دوران كودكي موفق مي باشد.

روانشناسان تكنيك‌هاي مقابله‌هاي مختلف را براي مديريت استرس ارائه مي كنند برخي از تكنيك هاي رفتاري براي بهبود مهارت هاي گفتاري در موقعيت هاي خاص عبارتند از:

مدل‌سازي. شامل ساخت فيلم‌هاي ضبط‌شده و صوتي با الگوبرداري از رفتارهاي مناسب، نشان دادن صحبت بزرگان در موقعيت‌هايي است كه قبلاً سكوت كرده‌اند. ضبط ها به طور منظم در طول جلسات درماني پخش مي شوند تا به شنيدن صحبت هاي خود در شرايط مختلف عادت كنند.

منبع:كانون مشاوران ايران-اختلال لالي انتخابي | درمان قطعي + تشخيص